آشنایی با گام گیتار به زبان ساده: معرفی گام ها بهمراه تئوری و قواعد گام ها

آشنایی با گام‌ گیتار یکی از اصلی ترین ملزومات برای یک گیتاریست است. گام‌ها نقشه‌ی راه یک نوازنده برای استفاده از گیتار هستند و اجرا روی آکوردهای مختلف را برای او ساده می‌کنند.

در این مطلب قصد داریم که به معرفی گام های گیتار بپردازیم و تئوری و قواعد گام گیتار برای شما به زبان ساده بیان کنیم.

گام گیتار چیست؟

بر طبق تعریف کمال پورتراب گام توالی چند نت است که به ترتیب ارتفاع مرتب شده‌اند و گستره صوتی‌ شان جمعاً دوازده نیم‌پرده متساوی یا یک اکتاو است. بگذارید کمی بحث را آسان تر توضیح دهیم.

هر گام گیتار تشکیل شده از تعداد نت هایی با فواصل خاص که با استفاده از هر گام میتوانیم یک ملودی و یک آهنگ را بوجود آوریم.

به زبانی دیگر گام ها مشخص میکنند که در هر قطعه از چه محدوده نت هایی میتوانیم استفاده کنیم. این نت ها کمتر میتواند باشد اما بیشتر نه و اگر هنگام نواختن ساز و یا خواندن از این محدوده ها خارج شویم اصطلاحا فالش زده و یا خوانده ایم . یا به اصطلاح دیگر به آن خارج زدن یا خارج خواندن از گام نیز گفته میشود.

گام یا Scale  فواصلی هستند که با نام گذاری ها و عدد گذاری های مختلف در دسترس قرار دارند.

اما منظور از فواصل چیست ؟

همانطور که میدانید فاصله هر نت موسیقی تا نت بعدی خود نیم پرده است به عنوان مثال نت لا تا نت لا دیز نیم پرده فاصله دارد و الی آخر مانند تصویر زیر

در اکتاو بالا تمامی نت های الفبای موسیقی بین المللی قرار داده شده. که فاصله هر کدام تا نت بعدی نیم پرده یا یک دوم پرده میباشد.

توجه: فاصله نت E می تا نت F  و همچنین نت سی  B تا نت دو C  به صورت طبیعی نیم پرده است و مابین آن ها نت دیز و نت بمل قرار نمیگیرد.

در سیستم موسیقی در هر گام از تعداد مشخصی از این نت ها استفاده میکنیم به عنوان مثال یکی از گام های موسیقی که گام مینور minor  نام دارد را تشریح میکنیم.

گام مینور

در گام مینور فواصل به این صورت قرار دارند :

Z_1_X_ ½ _X_1_X_1_X_ ½ _X_1_X_1_X

در نگاه اول کمی گیج کننده به نظر میرسد اما بگذارید برایتان توضیح دهم.

هر X یک نت موسیقی است و  Z نت تونیک ما و شروع کننده نت گام ما میباشد. در هر گام ما به تعداد تمامی نت های دو ر می فا سل لا سی زیر مجموعه داریم به این صورت که اگر هر یک از نت ها را به جای z قرار دهیم میتوانیم تمامی نت های آن گام را محاسبه کنیم. یعنی برای گام مینور m  ما تمامی فواصل دو ر می فا سل لا سی را داریم بصورت زیر:

Am – A#m – Bm – Cm – C#m – Dm – D#m – Em – Fm – F#m – Gm – G#m  

هر کدام از این ها یک گام در شاخه اصلی مینور محسوب میشوند .

اکنون میخواهیم بفهمیم که هر کدام از این گام ها به چه صورت به دست می آیند به عنوان مثال گام Am  را محاسبه میکنیم

نت تونیک این گام A  می باشد ( هر گام نت تونیکش همان نتی است که نام گام روی آن قرار داده شده )

و به صورت زیر نت لا را به جای Z قرار میدهیم:

A_1_X_ ½ _X_1_X_1_X_ ½ _X_1_X_1_X

سپس تمامی X ها را باید با نت هایی که فواصل آن ها مشخص شده جایگزین کنیم . قدم به قدم پیش میرویم . ابتدا از نت A یک پرده به جلو میرویم

توجه : حتما فراموش نکنید که فاصله هر کدام از این نت ها نیم پرده میباشد A A# B C C# D D# E F F# G G# A

سپس به نت B  میرسیم ، و از نت سی ½  پرده به جلو میرویم و به نت C  میرسیم سپس از دو 1 پرده به جلو رفته به D  میرسیم ، از D  یک پرده به جلو رفته و به E  میرسیم از نت می ½ پرده یا ( نیم پرده ) به جلو رفته و به نت F میرسیم و از فا یک پرده به جلو رفته به نت G  میرسیم و از سل یک پرده به جلو رفته و مجددا به A لا میرسیم.

دراین مقاله برای راحت بودم فهم موضوع از نت ها با علائم اختصاری شان استفاده شده.

با رفتن تمامی مراحل بالا طبق فرمول ما به این چارت دست می یابیم :

A minor (Am) Scale :

A_1_B_ ½ _C_1_D_1_E_ ½ _F_1_G_1_A

تمامی نت های گام لامینور طبق فرمول به شرح بالا میباشد .

یعنی ما اگر بخواهیم قطعه ای در گام لامینور بنویسیم یا بنوازیم یا بخوانیم فقط مجازیم که از نت های بکار دو ر می فا سل لا سی استفاده کنیم بدون دیز و بدون بمل. اگر خارج از این نت ها مثلا روی نت A#  بخوانیم و بنوازیم اصطلاحا فالش شده ایم .

توجه : در شرایط و طبق تئوری های خاص میتوانیم از نت های دیگر نیز استفاده کنیم . ( مانند نت بلو Blue note)

حال میتوانید به عنوان تمرین با تونیک های متفاوت فواصل مختلف گام مینور را محاسبه کنید.

به عنوان مثال دوم فواصل گام Bm  را محاسبه میکنیم

:Bm Scale

B_1_C#_ ½ _D_1_E_1_F#_ ½ _G_1_A_1_B

ما به این نتیجه رسیدیم که در گام مینور میتوانیم با تونیک های متفاوت زیرگام های متعددی را بوجود آوریم.

گام ماژور

باید به این قضیه بپردازیم که؛ تعداد بسیار زیادی شاخه اصلی گام وجود دارد مانند : مینور ، ماژور ، هارمونیک مینور ، دیاتونیک ، پنتاتونیک و … که هر کدام از این گام ها شامل فواصل مختلفی است که میتوانید آن ها را در مقاله انواع گام گیتار مطالعه کنید که بزودی منتشر خواهد شد.

به عنوان مثال ماژور Major  فواصل زیر را دارا میباشد:

X_1_X_1_X_ ½ _X_1_X_1_ X_1_X_ ½_X

به عنوان تمرین فاصله گام A major  لا ماژور را برای این فرمول اجرا میکنیم

A major Scale :

A_1_B_1_C#_ ½ _D_1_E_1_ F#_1_G#_ ½_A

دقت کردید که نت های گام لا مینور و لاماژور با هم متفاوت شدن و بالطبع میتوان گفت حالت آهنگ نیز به همان ترتیب عوض میشود. در سایت پاگانینی در قسمت آکورد های سایت اگر دقت کرده باشید ما میتوانیم برای هر آهنگ تغییر گام دهیم یعنی در همان گام به عنوان مثال اگر گام آهنگ مینور باشد میتوانیم فواصل بالاتر یا پایین تر را نیز روی آهنگ قرار دهیم و به همان ترتیب چینش آکورد ها تغییر کرده و ما با توجه به پهنه صوتی صدایمان میتوانیم گام آهنگ را تنظیم کنیم.

در دیدگاهی دیگر با پدیده ای به نام دستگاه مواجه هستیم که تقریبا معادل همان دستگاه میباشد اما برای موسیقی سنتی ایرانی که خود دارای قواعد و تئوری های متعدد میباشد.

برای مطالعه بیشتر در این زمینه گام گیتار میتوانید به این مقاله سایت گیتارهبیتس مراجعه کنید.

حق کپی رایت برای سایت پاگانینی محفوظ است ، کپی برداری از سایت بدون ذکر منبع پیگرد قانونی دارد.