آشنایی با ساز ویولن و قطعات ویولن

ويولن سازی است زيبا و پراحساس که قابليتهاي بسيار وسيعی دارد. تمام علاقمندان موسيقي به  حياتي بودن آن در اجرای موسيقي اذعان دارند. اين ساز که علاوه بر تمام توانايي های اجرايي دارای ظاهری زيبا می باشد در ارکستر سمفونيك امروزی با ساير اعضاء خانواده اش (ويولا ، سلو و کنترباس) حدوداً دو سوم نوازندگان را به خود اختصاص می دهند و به همين دلیل از آنها به عنوان ستون فقرات ارکستر ياد می شود و در اين خانواده ويولن مهمترين وظيفه را به عهده دارد هم از نظر تعداد هم بر ساير اعضاء تقدم دارد.

همچین برای آشنایی با دیگر سازها به این بخش سازشناسی مراجعه نمایید.

تاریخچه ویولن

عده زیادی از تاریخ نویسان موسیقی منشا ویولن را از ایتالیا، در سالهای 1496 تا 1505 میدانند.

سازهای زهی کششی (آرشه ای)  که اجداد ويولن به حساب می آيند قدمت بسيار طولانی دارند و با توجه به نظريه گروهی برای اولين بار پيش از ميلاد مسيح در هندوستان به وجود آمده اند ولی آنچه که ازتاريخچه ويولن می توان به استناد گفت مربوط به کنده کاری ها و نگاره های اروپايي از حدود سال نهصد ميلادي است که دراين کنده کاری ها و نگاره ها سازهايي قابل تشخيص می باشند که از خانواده سازهای زهی کششی محسوب می شوند.

این سازها بطور کلی به چهار دسته تقسیم می‌شوند:

• ربک (Rebec)
• فیدل (fiddle)
• لیرا دا براچه (lira da braccio)
• ویل (Viol)

روایت های دیگری هم در مورد این ساز وجود دارد. اگر به زمانهای قدیم برگردیم در سرزمینهای اسلامی اعراب، سازی بوده بنام Rebab که تنها یک سیم داشته (البته بعضی ها ریشه Rebab را هند نیز می دانند). به مرور با گذشت زمان و پیشرفت علم و موسیقی، اعراب به تعداد سیم های آن اضافه کردند و ساز دیگری بنام Rebec بوجود آمد.

اواسط قرن 17 بود که ویولن بعنوان یک ساز solo مطرح شد، البته ابتدا فقط در محفل های رسمی و اشرافی نواخته میشد اما به مرور زمان پای به محفل های طبقه متوسط و عادی هم گذاشت.

جالب هست که خیلی زود ترک ها و ایرانیها این ساز را برای خود بومی کردند و سبک ها و روشهای مخصوص به خود برای کوک کردن و نواختن آن ابداع کردند.

بتهوون در مورد ارزش این ساز چنین می گوید: “برای اجرای موسيقي كلاسيك اگر ويولن نبود راهی نداشتيم مگر آنرا اختراع كنيم”

 نواختن ویولن

ویولن برای نواختن معمولا روی شانه  چپ قرار می گیرد، و با آرشه ای که در دست راست نوازنده است،نواخته می شود.سیم های ویولن از زیر ترین تا بم ترین سیم، به ترتیب زیر کوک می شوند :می:سیم اول ، لا:سیم دوم ، ر:سیم سوم ، سل:سیم چهارم

نوازنده ویولن با قرار دادن انگشتان دست چپ و فشار و جابجایی انگشتان، طول سیم‌ها را تغییر می‌دهد که با این کار میتوانند نت‌های متفاوت ایجاد کنند. ویولن پرده بندی ندارد و نوازنده در اثر آموزش و تربیت شنوایی قادر به تشخیص نت‌های مختلف می‌گردد. دربارهٔ نوازندگان مبتدی گاهی، ویولن توسط نوارهای چسبی نازک، پرده بندی می‌گردد که با یادگیری فراگیر، برداشته می‌شود.

سازندگان ویولن

آندرا آماتی (Andrea Amati)، اولین سازنده اهل کرمونا (بزرگترین مرکز ساخت ویولن)است که اسمش ثبت شده است. نوه آندرا، فرزند پسرش هیرونیموس (Hieronymus)، نیکولو آماتی است که مانند پدربزرگ و پدرش شغل آنها را برگزیدند و احتمالاً مهمترین فرد این خانواده بوده است. در 1630 که طاعون در کرمونا تعداد زیادی را از بین برد، نیکولو بدون هیچ وارث بلافصل، شاگردانی گرفت که از میان ایشان می توان از فراچسکو روجری (Francesco Rugeri) و جی. بی. راجری (G. B. Rogeri) نام برد. امّا مشهورترین و معروف ترین آنها، با اختلاف زیادی با دیگر شاگردانش، انتونیو استرادیواری بود. قدیمی‌ترین کار استرادیواری که تاریخ 1666 را دارد، حتی امروز هم نمونه‌ای از خلاقیت سترگ است. ویولن ساخته آنتونیو استرادیواری (مسیح Le Massie) ساخته شده در سال 1716 گرانبهاترین ویولن دنیاست.

آماتی و استرادیواری مهمترین سازندگان ویولن بودند امّا بعد از آنها می‌توان از گورانری (Guarneri)، جورپه دل جسو (Giuseppe de-Geusu) و کارلو برگونزی (Carlo Bergonzi) نام برد و یاد کرد.

مکانیزم ویولن

ویولن هم از نظر تاریخی و هم از نظر هنری، سازی بسیار مسحور کننده است. ویولن از نظر مکانیزم و ساختمان ساده و از نظر صدادهی پیچیده است. چهارگوشی آن به شکلی متقارب تراش خورده اند و برای کوک کردن چهار سیم (سل، ر، لا و می) بکار می روند. اندازه های زیر یک ویولن استرادیواری Stradivari است که مشخصات آن منطبق با ویلن امروزی است.

طول صفحه پشتی: 355 میلیمتر

پهنای انحناهای بالایی: 168 میلیمتر

پهنای انحناهای میانی: 113 میلیمتر

پهنای انحناهای پایینی: 219 میلیمتر

طول دسته: 130 میلیمتر

طول تخته انگشت گذاری: 270 میلیمتر

ارتفاع خرک: 41 میلیمتر

قطعات ویولن

حلزونی ( اسکرول)

در قسمت بالای ویولن وجود دارد. معمولا در شکل مارپیچ حک شده است. با این حال، برخی از کتیبه ها ممکن است به شکل یک سر حیوان حک شده است. این در درجه اول تزئینی است و در صدای دستگاه هیچ تاثیر نمی گذارد.

روزنه F ( سوراخ صدا)

در شکم ویولون دو حفره به نام F-holes وجود دارد. روزنه F نیز به عنوان سوراخ صدا شناخته می شود. فرد می تواند حفره های صدا را شناسایی کند، زیرا آنها مانند پیمایش تزئینی یا “F.” شیک هستند. به طرح ریزی امواج صوتی کمک می کند.

آرشه

کمان ترکه ای چوبی است که رشته های مویی دم اسب،در طول آن کشیده شده است و به دو سر آن ثابت شده است.

تنه

جعبه ای که بین تخته ی روئی و تخته ی زیرین و دیواره های اطرافی محصور شده است.

دسته یا گردان

در حقیقت دنباله ی چوب آبنوس تکیه سیم هاست که محل انگشت گذاری نوازنده در قسمت بالای آن قرار دارد. نوازنده ویولن میتواند ، در تمام طول چوب آبنوس انگشت گذاری کند ، انتهای دسته به جعبه ی کوچکی میرسد که سیم ها در درون آن به دور گوشی های کوک پیچیده می شوند.

خرک

بین سیم ها و طبله ی ویولن قرار گرفته و فشار سیم ها آن را عمود نگه می دارد. در واقع خرک ارتعاش سیم ها را به طبله و به جعبه ی ویولن منتقل می کند و در داخل جعبه نیز میله ای چوبی تقریبا زیر خرک ، کمی بلند تر از جدار طرفی قرار داده شده که شکل گرده ماهی ، طبله و زیره را حفظ می کند.

سیم گیر

از آبنوس، باکسوود یا رُزوود ساخته شده و در فاصله اندکی از خرک تا آخر تنه ویولن کشیده شده‌است. با زهی تنیده از جنس روده، نایلون، رشته‌های منعطف فلزی یا الیاف کربن ساخته می‌شود و به دکمه‌ای که در قسمت پائین جدار تعبیه شده بند می‌شود.

گریف

از آبنوس ساخته شده است و در طول گردن ویولن چسپیده است و تا میانه جعبه ی ساز ادامه دارد . گریف مکانی است که نوازنده با انگشت خود سیم را به آن می چسباند و به این شکل طول سیم را کوتاه می کند و نت های مختلف را می نوازد.تا آخر تنه ی ویولن کشیده شده است. با زهی از جنس روده یا پلاستیک به دکمه ای که در ناحیه پایین جدار تعبیه شده بند می شود.

سیم ها

از جعبه ی کوچک سر ساز آغاز شده در طول چوب آبنوس ، تکیه گاه سیم ها ادامه یافته ۷ از روی خرک عبور کرده و در سیم گیر مهار می شود .قبلا سیم های ویولن از روده ی گوسفند«زه» ساخته می شدند اما امروزه در سیم های بم تر ، روی روده سیم فلزی نازکی می پیچند و در سیم های زیر تر از مفتول فلزی تنها استفاده می شود.

چانه گیر

یکی دیگر از قطعات ویولن چانه گیر است. هنگام پخش ویولن، ویولون اغلب از چانه خود برای پشتیبانی از ابزار استفاده می کند. با استفاده از چانه برای نگه داشتن یک پایان ویولون، کاربر می تواند یک دست را آزادانه حرکت دهد. چانه گیر ممکن است از پلاستیک یا چوب ساخته شده باشد، در پایین دستگاه واقع شده است، و محل برای کاربر است که چانه خود را استراحت دهد. اندازه ها، اشکال ها و انواع چانه های مختلف وجود دارد که در دسترس هستند.

ویولونیست های برتر جهان

در این قسمت به آشنایی با نام های برترین و معروف ترین ویولونیست های جهان و ایران می پردازیم.

ویولونیست های معروف ایرانی

• پرویز یا حقی
• همایون خرم
• بیژن مرتضوی
• حبیب الله بدیعی
• ابوالحسن صبا
• شادمهر عقیلی
• اسدالله ملک
• مجتبی میرزاده
• علی تجویدی
• ابراهیم لطفی
• رضا محجوبی
• و …

صفحه ویکی پدیا برای آشنایی با ویولونیست های دیگر ایرانی که در اینجا اسمی ازشون یاد نشده است.

ویولونیست های معروف جهان

• نیکولو پاگانینی
• پابلو دو ساراساته
• آنتونیو ویوالدی
• ایستاک پرلمان
• جاشوا بل
• نیکولا بنتتی
• سارا چانگ
• جورج انسکو
• جولیا فیشر
• آندره ریو
• هیلاری هان
• یاشا هیفتز
• جینن جنسن
• نایجل کندی
• فریتس کلیسلر
• و….