معرفی و آشنایی با ساز ماندولین

ماندولین سازی است کوچک‌تر از گیتار و تا حدی گلابی‌شکل، دارای هشت سیم که دوبه‌دو به هم جفت شده‌اند و چهار زوج سیم تشکیل می‌دهند. این ساز از خانوادهٔ لوت است و از حدود ۱۶۰۰ به ایتالیا برده شد.

برای معرفی و آشنایی با دیگر سازها به مقالات سازشناسی مراجعه نمایید:

تاریخچه ماندولین

ماندولین سازی است که از گیتار کوچک تر است و تقریباً گلابی مانند است، هشت سیم دارد که دو به دو به یکدیگر جفت شده‌اند که چهار سیم دوتایی را تشکیل می‌دهند و معمول ترین کوک برای این سیم‌های جفت، فاصله پنجم درست است.
ساز ماندولین از خانواده لوت است که یک ساز زهی می باشد و از حدود سال 1600 به ایتالیا وارد شد. ماندولین را با مضراب یا زخمه انگشتان می نوازند. نه تنها توانایی اجرای نت‌های کوتاه جدا را دارد، بلکه سیم‌های زوج آن امکان تعادل بسیار سریع میان دو نت هم فاصله را ایجاد می کند.
حالت ظاهری ماندولین اشک مانند، دایره‌ای و یا تخم‌مرغی است و سوراخ صوت آن شبیه F یا دایره‌ای شکل می تواند باشد، دسته آن که محل و صفحه انگشت گذاری است, پرده‌گذاری و پرده بندی شده و ناحیه پشتی آن مسطح و یا دایره‌ای مانند است.
اين ساز در قرن 18ام در ايتاليا و آلمان از ساز ماندورا (mandora) که به قرن 16ام مربوط است,گرفته شده است. ظاهر و اندازه‌های جدید این ساز به شدت به وسیله سازنده ساز پاسكال ويناچيا از ناپل تغيير كرد. این ساز چهار جفت سیم‌های فلزی دارد كه از طریق يك سر دسته (مانند سر دسته گيتار) روی نواك ويولن (g–d′–a′–e) كوك می‌شود. گوشی‌ها پشت جعبه گوشی قرار داده شده اند. بدنه گلابی‌ مانند بسیار منحنی شده است، صفحه انگشت گذاری 17 پرده دارد كه به میزان کمی بالا آورده شده است. سیم‌ها به انتهای ساز وصل شده‌اند. در پهن ‌ترین ناحیه ساز خرك وجود دارد, شكم به جهت پائين زاویه‌دار شده است، كه فشار سیم‌ها را روی خرك زیاد کرده است و يك صوت بسیار زیبا با قدرتی فوق‌العاده به آن داده است. یک نوع از ماندولين كه در گروه‌های سازهای زهی بلوگراس امريكايی نواخته می‌شود, نمونه ای از اين ساز با عمق كم و پشتی صاف است.

نواختن ماندولین

حركت با سرعت مضراب (زخمه) در بین هرکدام از جفت سیم‌های هم‌ صوت يك ترمولو مشخصه ايجاد می‌کند. يك صفحه پوسته‌ای در اطراف حفره صوت بیضی‌ مانند شكم ساز را از صدمه ديدن با زخمه حفظ می‌کند. ساختن و نواختن ساز ماندولين در انتهای قرن 19 ام و ابتدای قرن 20 ام در اروپا و آمريكای شمالی و جنوبی رواج پیدا کرد. در قرن 20 ام این ساز در خانواده ای از اندازه‌ها از سوپرانو تا كنترباس درست شد. قطعه های ساخته شده برای ماندولين شامل يك كنسرتو له وسیله آنتونيو ويوالدی، سرنيد (serenade) در اپرای موتزارت دان جيووانی (Don Giovanni-1787) و پارت‌هایی از باله ايگور استراوينسكی (Igor Stravins) آگون (Agon-1957) است.

انواع ماندولین

اکنون انواع گوناگون این ساز از نسل ماندولين ناپلی هستند كه در طول قرن 18 در ناپل گسترش يافتند. امروزه ماندولين‌های پشت کاسه‌ای شباهت بسیاری به سازهای ايتاليايی ابتدایی دارند و در ژانرهای فولکلور و كلاسيك رایج ‌اند. در اواسط قرن 19 این ساز طرفدار چندانی نداشت.
شهرت دوباره ماندولين در ابتدای قرن بيستم منتهی به توسعه شکل ها و طرح‌های گوناگون از این ساز مدرن امروزی شد. اغلب پیشرفت‌های انجام گرفته بر روی ماندولین در آمريكا حادث شد هنگامی که سازندگان ساز در آمريكا اقدام به ساخت ماندولين‌هایی با پشت صاف و سطح بالايی خميده شدند. دو شخصيت نقش مهم و اساسی در ایجاد ماندولين‌های مدرن مورد استفاده در ژانرهای بلوگراس، كانتری، بلوز و گروه‌های jug (jug-band) داشتند: اورويل گيبسون و مهندس آكوستيك ليود لوار . اين دو شخصيت سبك F يا فلورانسی و ماندولين‌های گلابی‌شکل سبك A كه ما امروزه می‌شناسیم. بیشتر این ساز های آكوستيك امروزی از نسل سازهای ساخته ‌شده به وسیله گيبسون (Gibson) هستند.

ساز ماندولین

اگر گيبسون_لوار مسئول طراحی‌ های ماندولین های مدرن هستند، يكی از اهالی كنتاكی آمريكا به اسم بيل مونرو حالتی كه این ساز نواخته می‌شد را تعريف كرد. ماندولين F-5 ساخت لوار كه مونرو آن را در سال 1943 در يك آرايشگاه فلوريدايی خريد ماندولين اصلی پر کاربرد در ژانر بلوگراس شد و سبك نواختن مونرو كه آمیزه‌ای از ليدهای نوع فيدل با آكوردهای قوی پركاسيو بود استاندارد طلايی برای نوازندگان ژانرهای كانتری آمريكايی، بلوگراس و موسيقی فولکلور آمريكايی قرار گرفت.
با گذشت زمان نوازندگان و موسیقی دانان گستره ماندولين را به دیگر فرم‌های موسيقيايی بسط دادند. به‌ خصوص نوازنده سبك كانتری جترو برنس تطبیق‌ پذیری ساز ماندولین را با بكار گیری کوک‌های جز (jazz) و سوينگ (swing) غربی نمایش داد. اکنون نوازندگانی چون كريس تايل (Chris Thile)، ديويد گريسمن (David Grisman)، مارتی استوارت (Marty Stuart)، وينس گيل (Vince Gill)، سم بوش (Sam Bush)، و يو سرينيواس (U. Srinivas) قلمروهای استفاده از اين ساز را تا موسيقی پاپ، راك و حتی موسيقی كارناتيك (carnatic) هندی بسط دادند.

سیم‌های دست باز ماندولین

رایج ترین حالت کوک ساز ماندولین مثل ویلن از بم به زیر به شکل سل-ر-لا-می است. این ساز توانایی ایجاد صوت های طولانی که از ویلن تولید می‌شود را ندارد و این مشکل از طریق نواختن ترمولو (تکنیکی که در تار و سه تار آن را ریز می گویند) برای نواختن آکوردها و نت‌های طولانی حل شده‌ است.

آثار عمده ماندولین

ساز ماندولین بعضی اوقات در ارکسترهای اپرایی استفاده شده است مثل اپرای اتللو اثر وردی. آنتونیو ویوالدی یک کنسرتو برای یک ماندولین (کنسرتو در ر ماژور اپوس ۶ شماره ۳) و دو کنسرتو برای دو ماندولین درست کرده است. موتزارت در اپرای دون جوان از آن بهره برده ‌است و بتهوون هم تعدادی سوناتین برای آن نوشته ‌است، پاگانینی نیز تعدادی سرناد برای این ساز با همراهی گیتار ساخته ‌است.

برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید به صفحه ویکی پدیا مراجعه نمایید.