یوزف هایدن پایه گذار موسیقی کلاسیک

فرانتس یوزف هایدن آهنگ ساز و موسیقی دان معروف اتریشی، از جمله پایه گذاران موسیقی کلاسیک است. هایدن استاد و پروش دهنده موسیقی دان ارجسته ای چون بتهوون بوده است و هم چنین استاد و دوست نزدیک موتسارت بوده است.

زندگی یوزف هایدن

یوزف هایدن در تاریخ 31 مارس ۱۷۳۲، در روستایی کوچک در« روهرو» واقع در اتریش چشم به جهان گشود. پدرش چرخ ارابه درست می کرد و هایدن در ایام کودکی تا سن 6‌سالگی با موسیقی آشنایی چندانی نداشت؛به‌جز آوازهای عامیانه، که پدرش دل‌بسته ی خواندنِ آنها بود، و نیز رقص‌های روستایی، که هنگام جشن و پایکوبی و سرور در گوشه‌ وکنار روستای روهرو برپا می‌شد.

پدرش کارگر ساده‌ای بود و به دلیل عقاید مذهبی خود، یوزف را به گروه هم‌آوایان کلیسای محل زندگی شان می‌فرستاد. در آنجا بود که سرپرست بخش موسیقی کلیسای بزرگ وین، استعداد یوزف هایدن را شناسایی کرد. یوزف در8‌سالگی به شهر وین عزیمت کرد تا در کلیسایی به نام سن‌اشتفان بتواند عضو پسران آوازخوان آنجا بشود.

اگرچه صدای زیبای او مورد توجه قرار گرفت، اما امکانات لازم برای تحصیل آهنگ‌سازی و هنر نوازندگی برای او وجود نداشت و زمانی که سن جوانی را طی میکرد،صدای دلنشینش را از دست داد.او از این دوران این گونه نقل می کند که: با درس دادن به کودکان 7 و 8 ساله به سختی میتوانستم زندگی را ادامه بدهم.

او در آن ایام در تلاش بود تا فن آهنگسازی را خود به تنهایی بیاموزد و هم‌زمان، به هر کاری که می‌توانست، از جمله نوازندگیِ ویولن در گروه محبوب نوازندگان خیابان وین، که باعث سرگرمی و تفریح شبانه ی مردم را فراهم می‌کرد، بر عهده داشت.

هایدن در سال های نوجوانی هم نیز با تدریس خصوصی موسیقی،امرار معاش میکرد تا اینکه برای اولین بار، عالیجناب «مورتسین» از اشراف بزرگ پایتخت ،او را آموزگار خصوصی همسرش میکند.

آهنگسازی او

یوزف هایدن در سن ۲۸ سالگی ازدواج کرد و یک سال پس از آن یعنی در سال ۱۷۶۱ به عنوان سرپرست و رهبر ارکستر کاخی که توانگرترین والی محل مالک آن بود،به نام «استرهازی » در شهر آیزنشتات، در مجارستان به کار مشغول شد.

تون کوپمانذدرباره ی ارکستر هایدن در کاخ استرهازی می‌گوید:

در ارکستر هایدن بیش از سه تا چهار ویلون اول نبودند، تالار کنسرت کاخ هم گنجایش بیش از ۳۰۰ تا ۴۰۰ نفر را نداشت اما هم نوازنده‌ها خبره بودند و هم کارها عالی بود، هرچند در مقیاس کوچک.

پشتیبان او شخصی چون عالیجناب نیکولاس بود که موسیقی را می شناخت وبرای کار و آثار هایدن،این نوازنده و آهنگساز نابغه،احترام قائل بود. هایدن در این باره گفته است:

عالیجناب از تک تک کارهای من راضی بود و مرا تشویق می‌کرد. من در مقام رهبر ارکستر هر آزمایشی می‌خواستم، برای دریافت ضعف و توانایی ارکستر،انجام میدادم.هرکسی را می‌خواستم کنار میگذاشتم و هر ریسکی لازم بود می‌کردم؛ گویی از جهان پیرامون جدا بودم. هیچکس جز خودم توانایی آزار مرا در کارهایم نداشت، پس باید ذاتم را نشان می‌دادم.

هایدن گرچه خود را اسیر شغلش حس می‌کرد، اما بعدها در توصیفی خردمندانه از وضعیت خود چنین گفت:

آن‌جا نه فقط دلگرم به اقبال و پذیرش مداوم بودم، بلکه در مقام رهبر ارکستر، می‌توانستم تجربه کنم و دریابم که چه چیز سبب تقویت جلوه‌ای صوتی می‌شود یا آن را تضعیف می‌کند، و به این ترتیب می‌توانستم به دلخواهِ خود، ترکیبِ سازها را بهبود بخشم، آن‌ها را تغییر دهم، و سازهایی را حذف یا اضافه کنم. من از دنیا دور افتاده بودم.

سفرهای وی

هایدن سی سال در کاخ مجاری زندگی کرد و تنها زمستا‌ن‌ها به وین می‌رفت. در همین سفرها به پایتخت بود که با موتزارت آشنا شد. دوستی آن دو آنقدر دوستانه و صمیمی بود که به گفته‌  تون کوپمان ، موتزارت به او «پدر هایدن» می‌گفت. منظور موتزارت این بود که از هایدن بیش از پدرش یادگیری داشته است. از نظر موتزارت دو نفر بهترین بودند؛ یکی یوزف  هایدن و دیگری کارل فیلیپ باخ که او را نابغه راستین می‌دانست.

برای مطالعه بیشتر درمورد موتزارت مقاله موتزارت نابغه موسیقی کلاسیک مطالعه کنید.

در سال ۱۷۹۱ هایدن ۵۹ سال داشت که از مجارستان به پایتخت اتریش رفت و به پیشنهاد برنامه‌گذاری آلمانی به نام «یوهان پتر سالومون »که مقیم لندن بود،سمفونی‌هایی برای اجرا در انگلیس ساخت.

هایدن در آن زمان به شهرت چشمگیری رسید بطوریکه در سال ۱۷۹۷ حکومت اتریش از او خواست ،آهنگ سرود ملی امپراتوری اتریش و مجارستان را بسازد. این موسیقی، همان آهنگ سرود ملی آلمان امروز نیز هست.

اواخر عمر یوزف هایدن

یوزف هایدن در پایان عمر به «اوراتوری» یا همان خواندن اوپراهای کلیسایی روی آورد و از جمله اوپراهای او «آفرینش» و «چهارفصل» نام دارند.

هایدن در طول زندگی خویش، بیشتر عمرش را در کشور اتریش سپری کرد و هنگامی که از دنیا رفت، در اروپا به عنوان آهنگساز مشهوری به شمار می آمد.

سرانجام هایدن در سال ۱۸۰۹ و هنگام اشغال وین توسط ارتش «ناپلئون بناپارت»، در ۷۷سالگی درگذشت.

«گئورگ آوگوست فون گریزینگر»که معلم، دیپلمات، زندگی‌نامه‌نویس، و آهنگساز آلمانی‌الاصل اهل اتریش بود و رابطه ی دوستانه ای با یوزف هایدن و لودویگ فان بتهوون داشت،زندگی‌نامه‌ای درباره ی دوست صمیمی خود، هایدن نوشته است.

کارهای وی

تاثیرات یوزف هایدن

هایدن به نوع خود پرورش‌دهنده و استاد موسیقی‌دان بزرگی از جمله «بتهوون» بود و ازسویی دیگرآیندگانی چون فرانتس شوبرت، مندلسون، و برامس را تحت تأثیر شیوه ی موسیقایی خود قرار داد.

میتوان گفت او یکی از تاثیر گذار ترین و معروف ترین بناکنندگان سبک موسیقی کلاسیک در این دوره بوده است. در دنیای بزرگ موسیقی،وی را با القابی چون «پدر سمفونی» و همچنین «پدر کوارتت زهی» می شناسند. دلیل آن هم نقش پررنگ او در گسترش موسیقی بوده است.

یوزف هایدن پیشرویی در سبک موسیقی دورهی کلاسیک بود و همچنین نقش بسزایی در تکامل بخشیدن به سمفونی و کوارتت زهی داشت. هنرمندان بزرگی مثل موتزارت و بتهوون تحت تأثیر سبک وی بودند.

آثار هایدن

از آثار مهم این موسیقیدان میتوان به 104 سمفونی از جمله سمفونی مشهور شماره 94، 83کوارتت زهی ،52 سونات پیانو، 6 کوارتت برای فلوت و سازهای زهی و 6 سونات برای فلوت، ویولن، ویولنسل و … را نام برد.

سمفونی‌های دوازده‌گانه‌ او که به سمفونی‌های لندن شهرت دارند، نقطه عطفی در تاریخ موسیقی کلاسیک به حساب می آیند.نکته مورد توجه آنجاست که در تاریخ موسیقی هیچکس به اندازه‌ یوزف هایدن سمفونی ننوشته است.همانطور که گفته شد،تعداد سمفونی های او  104 عدد می باشد.

از سمفونی‌های مشهور او «سمفونی خداحافظی» است. والی محل، زمان طولانی بود که به اعضای ارکستر، اجازه‌ مرخصی نمی‌داد. هایدن این سمفونی را ساخت که در موومان آن، نوازندگان یکی پس از دیگری شمع پیش روی خود را خاموش می‌کنند و با سازشان از صحنه خارج می‌شوند.

با وجود اینکه پس از جنگ جهانی دوم، موتزارت در سبک موسیقی کلاسیک، طرفداران بیشتری دارد، اما هم اکنون سمفونی‌های هایدن جزو اجراهای همیشگی ارکسترهای بزرگ میباشند.

هایدن امروزه نیز در میان آشنایان با موسیقی کلاسیک، شخصی خلاق و استادی باذوق به شمار می‌آید که میتوان این خصوصیات را در آثارش پیدا کرد. هنرمندی که واقعیات زندگی را فراموش نمی‌کرد و جدیت کار، باعث نمی شد شوخ‌ طبعی را کنار بگذارد.

منبع : سایت ویکی پدیا